"O Códice Calixtino e a liña defensiva da muralla"

No capítulo IX do libro V do Códice Calixtino, e a pesar de que non quedan prácticamente vestixios, defínese o contorno do actual casco histórico de Santiago.

Baixo o título "Características da cidade e da basílica de Santiago Apóstolo en Galicia", sitúa xeograficamente a cidade e describe as súas 10 igrexas entre as que se encontra a catedral, aínda en construción. Sobre o templo catedralicio dá toda tipo de detalles: dimensións, ventás, pórticos, portas coa súa decoración, torres e altares.

A Catedral desa época era románica e Santiago era unha cidade rodeada dunha gran muralla de dous kilómetros de perímetro que lles servía para protexerse dos invasores.

A muralla tiña forma arriñonada, con eixe longo orientado N-S. Comezando no extremo Nordés, a Porta do Camiño, a muralla seguía dirección Sur-Sueste polas rúas Virgen da Cerca, Fonte de San Antonio e Senra, ata chegar á Porta Faxeira no extremo Sur. Dende aquí xiraba cara o Noroeste pola Avenida Figueroa, Rodrigo de Padrón, Trindade e Carretas, para pechar cara o Leste, na zona máis elevada: Costa de San Francisco, Costa Nova, Hospitalillo e Rodas.

Do mismo modo, o Códice Calixtino nomea as 7 portas que daban acceso á Compostela do século XII, dende os diversos camiños da rexión. Por estas sete portas de entrada chegaban as mercadorías "dende os diversos camiños da rexión".

A Porta do Camiño, Porta de Mazarelos, Porta da Mámoa, Porta Faxeira, Porta da Trinidade, Porta de San Francisco e Porta da Pena. Ó longo dos séculos XIV e XV abríranse outras tres portas menores ou postigos: Porta dás Algalias, Porta de San Fiz e Porta do Souto.

 



Fuente: Historia de la ciudad de Santiago de Compostela (Ermelindo Portela Silva, 2003); www.revistamongolia.com; agoraben.blogspot.com.es

"Os fielatos da Muralla de Lugo"

Fielato era o nome popular que recibían as casetas de cobramento dos arbitrios e taxas municipais sobre o tráfico de mercadorías, aínda que o seu nome oficial era o de estación sanitaria, xa que ademáis da súa función recadatoria servían para exercer certo control sanitario sobre os alimentos que entraban nas cidades.

En España os arbitrios municipais, tiveron a súa orixe nas antigas alcabalas árabes, e que os fielatos, consumos ou casetas de arbitrios, que existían, nas estradas, á entrada dos pobos e cidades, substituíron, en certo modo, aqueles postos de policía situados anteriormente nos mesmos lugares, onde se cobraban ós forasteiros unhas determinadas taxas polos xéneros que transportaban.

Os artigos, sometidos ó pagamento de arbitrios municipais eran polo xeral leite, carnes, peixes, viños, aceite e xabón, trigo, panos, carbón, froitas e gando bovino, lanar e cabrún.
Coa chegada da desamortización crearíase un estado insostible e polo tanto os arbitrios alcanzarían unha maior importancia para enriquecer as arcas das facendas locais.

Estaban exentos do pagamento destes arbitrios de consumo, o carbón vexetal, o cok e a leña con destino á industria; os cereais, grans e legumes secos, destinados á sementeira; os aceites medicinais e os olorosos obxectos do comercio de perfumaría. Tamén os alcoholes e augardentes destinadas ó encabezamento dos viños e á fabricación de licores e bebidas espirituosas.

Pois ben, a Muralla de Lugo conta cunha serie de habitáculos de diferentes tamaños que no seu momento foron utilizados como fielatos en diversas portas de acceso (Campo Castelo, Aguirre, Estación, San Fernando e Montevideo).

Durante anos estes espazos foron acondicionados e utilizáronse para atención de visitantes da Muralla e como puntos de distribución de información de asociacións privadas.



 

fuente: www.deronda.es; www.lavozdegalicia.es; www.galiciadigital.com

"A orixe da muralla de Santiago de Compostela"

Santiago de Compostela é unha cidade medieval fundada en torno a súa catedral. O que moitas persoas non saben sequera é que o seu propio pobo foi durante moitos séculos unha cidade amurallada.

 

Tras a morte do califa andalusí Al-Hakam II, sucedeuno o seu fillo, Hisham II, de tan só 11 anos. Coa axuda da súa nai, Muhammad Ibn Abi Amir logra o dominio absoluto do Califato de Córdoba e despois rompe a paz cos reinos cristiáns. Este califa alcanza numerosas  vitorias e por iso se coñece co alcume de Almanzor.

 

No ano 997, Almanzor compromete un dos seus máis recentes proxectos. Sabendo da importancia que está collendo a cidade de Santiago, decidiu dar un efecto dramático contra a cidade que foi o centro relixioso de España cristiá. No mes de agosto chega a Santiago de Compostela e arrasa a cidade.

 

Entre os anos de 1000-1300 permitiu o desenvolvemento do urbanismo medieval  de Compostela. Constrúese na cidade un segundo recinto amurallado, o primeiro fora destruído polo propio Almanzor.
A primeira muralla foi deseñada polo bispo Sisnando II. A mediados do século XI, o seu sucesor, o bispo Cresconio (1037-1068) protexe a cidade coa segunda, e última. Esta muralla tiña preto de 2 quilómetros de extensión. Ademáis do seu papel defensivo, tamén tamén era un instrumento de control fiscal.

 

 

 

A muralla foi preservada ata a invasión francesa do século XIX, cando debido ó crecemento da cidade foi destruída, pero os nomes dos lugares e as portas mantéñense ata hoxe.

A Porta de Mazarelos é a única que se conserva na actualidade.

 

Xa ó final da Idade Media a obra perdera gran parte do seu protagonismo e dimensión. Hoxe en día atópase prácticamente desaparecida.

fuente: abelgalois.blogspot.com.es; cityoos.com.

"Poesía na honra da muralla de Lugo"

Romance de la Muralla 

¡Ilustres piedras romanas,
torreones del silencio,
que en mudas hostilidades
ganáis batalla al tiempo!
Perpetuamente resuenan
con vano brío en tu cerco
negra Jericó de piedra,
trompetas de lluvia y viento.
Estupenda vanidad
de los hombres que te hicieron.
Babilónica demencia
rematada con acierto,
ya que al cerrar la ciudad
puertas al campo pusieron...

Da la una...Ya ha salido
de su "furaca" el mochuelo.
Con su grito de diamante
traza rápido y certero,
sobre el vidrio de la noche,
trayectorias al misterio.
Por tejados y bufardas
la lujuria arma trebejos,
arma escándalos felinos,
zapatiestas y retruécanos.
Luna blanca, blanca luna,
luna de níquel...Los perros,
con sombras, frío y ladridos,
fabrican distancia y miedo.
En tan soledosa hora,
en una estampa de hielo,
aquella truncada almena
es un enigma estupendo...
¿Pesadilla de un neurópata?
¿Descoyuntado esperpento?
¿Ardua torre de azabache?
¿O grito de sombra yerto?
¿La fabula de la noche
concita "trasnos" y muertos?
¿Acaso el mago Pipín
manda un mensaje al infierno?
Como mana agua a la fuente,
las piedras manan silencio.

Ánxel Fole

"A lenda da princesa Contrasta e a orixe de ValenÇa do Minho"

Conta unha fermosa lenda que en terras de Valença, outrora chamada de Contrasta, vivía unha princesa que por posuír gran beleza recibiu o nome desta terra. Contrasta era unha das fillas dun rei velliño e que por ser tan fermosa tiña moitos pretendentes. Entre eles atopábase un príncipe Mouro, que se namorou dela cando pasaba por estas terras, decidindo por iso atacar o reino.


Tras días de grandes batallas pai de Contrasta, xa canso, escondeuse no seu xardín, onde morreu de pena e vergoña. A natureza, compartindo da súa dor, fixo as flores caeren e estas convertéronse nas pedras que formaron as grandiosas murallas e que foron a sepultura do Rei.


O Mouro quixo reclamar a súa vitoria e tras buscar o Rei, por toda a fortaleza, quedou tan furioso por non atopar que decidiu retirarse, destruíndo todo ao seu paso. Foi esta furia que o fixo, ao atopar a princesa máis nova á saída da fortaleza, matala sen piedade. A princesa Contrasta, ao escoitar os berros da irmá, foi ata ela eo Mouro deparando-se co seu amor non conseguindo encara-la, de tanta vergoña polo que fixo, levouna a xunto dunha árbore e deu fin á vida dela . A natureza máis unha vez mostrou a súa compaixón ea princesa máis nova, por vontade dos paxaros, foi transformada na Porta do Sol e Contrasta, futura raíña, foi transformada nunha coroa sobre a porta.

O Príncipe Mouro, pola súa parte, foi castigado e lanzado outeiro abaixo transformándose no río Miño. E aínda hoxe corre aquel a quen chaman de Miño, vergado aos pés das princesas asasinadas. Por veces procura alcanzar os muros da fortaleza, como suplicando perdón polos seus actos, pero alí volve ao seu leito, resignado polo poder e beleza das «portas do sol».


vía: www.nortept.com; www.cm-valenca.pt; www.lendarium.org; www.virtualtourist.com

A lenda de Deu-la-Deu Martins, a heroína de MonÇao

Deu-la-Deu Martins é unha personaxe lenxendaria da historia de Monção, por se lle atribuir o feito de enganar ós casteláns na época das Guerras Fernandinas.

Tras un longo cerco ás murallas de Monção, a fame reinaba no interior da fortaleza, e comezaban os habitantes a pensar en rendición.
Sabendo que os invasores tamén estaban desmoralizados e sen provisións, Deu-la-Deu manda recoller o pouco trigo que existía polas proximidades e manda cocer uns pans.  A heroína lanzou uns pans feitos coa pouca fariña que quedaba en Monção berrándolles a frase: "Deus lo deu, Deus lo hai xa".

En consecuencia, os casteláns levantaron o cerco crendo que aínda había moita resistencia dentro das murallas. Este feito quedou para sempre na memoria dos portugueses e deu orixe ao costume dos concelleiros do municipio se dirixiren á tumba de Deu-la-Deu, cando tomaban posesión dos seus cargos, prestándolle homenaxe.


Figura histórica ou simple lenda, o que si é certo é que moitos reclaman ser os seus descendientes e na súa honra foi erguida a estatua que adorna a Praza de Deu-la-Deu, supostamente mandada construír polo seu bisneto.

Tamén o escudo da vila ostenta a figura da nobre muller que distribuíu o pan dende o alto da fortaleza.

Fuente: pt.wikipedia.org; geocaching.com; faltaapagarolapis.blogspot.com

Un pouco de historia: "As dez portas da muralla de Lugo"

Hoxe ímonos adentrar na historia destas dez portas e os seus usos. Un dos datos máis curiosos da historia destas portas é que só cinco delas son de orixe romana.

Antigamente a muralla contaba con cinco portas de acceso que coinciden coas que na actualidade se coñecen como Porta Miña, Porta Falsa, Porta Nova, Porta de Santiago e Porta de San Pedro.

Pola Porta Miña íase a Iria Flavia, pola Porta Falsa íase cara a costa, pola porta Nova chegábase a  Bribantium Betanzos, pola Porta de San Pedro entraban ós que viñan de Asturica Augusta.

                        gravado de 1850

Debido ó elevado ritmo de crecemento da cidade, entre os anos 1853 e 1921 abríronse cinco portas máis: San Fernardo (1853), A Estación (1875), Obispo Izquierdo (1888), Obispo Aguirre (1894) e Obispo Odoario (1921).

Hoxe en día, a muralla conta con seis portas peatonais e catro para o tráfico rodado. Estas diez portas serven de nexo entre o casco antigo co ensanche da cidade.

A muralla non só era un elemento defensivo senón que tamén servía para delimitar o foro e con el os impostos da cidade de Lugo. Nestas portas cobrábase o imposto do potargo  e tamén se realizaba o control das persoas que entraban e saían do recinto.

As portas de madeira que permitían pechar o acceso permaneceron ata o século XIX. 

A partires de 1877 desapareceron definitivamente. O control do tránsito mantívose ata ben entrado o século XX, permanecendo como testigo do mesmo os fielatos en varias das portas.

O 16 de abril de 1921 a muralla declárase Monumento Nacional como consecuencia da apertura dun oco nun dos seus lenzos para a construcción dunha das portas.

Finalmente, o 30 de Novembro do ano 2000 foi declarada Patrimonio da Humanidade pola Unesco.

vía: es.wikipedia.org; mvralladeluvusaugusti.blogspot.es; destinoespana.com

As 7 diferenzas

luns, 8 de abril do 2013

A Muralla de Lugo é a única de Europa que conserva íntegro o seu perímetro de preto de 2200 metros e o seu aspecto actual responde case na súa totalidade á súa configuración orixinal.  

Como xa comentamos nalgunhas das nosas redes do proxecto Muralla Dixital, estamos recopilando fotografías dos nosos seguidores e amigos nas que aparece algunha das 5 murallas do proxecto.

Nesta ocasión usaremos unha foto da muralla de Lugo enviada pola nosa amiga Mila López Pérez.

Poderiades atopar as 7 diferenzas??

La influencia de las nuevas tecnologías en el futuro y promoción del patrimonio

jueves, 4 de abril de 2013

El futuro del futuro de los museos

Los centros se vuelcan en las redes para enfrentar los retos de la sociedad conectada

A un lado del icónico MOMA se levanta otro organismo paralelo que lejos de hacerle competencia multiplica exponencialmente su número de visitas. Su valor no reside en robarle espectadores, sino todo lo contrario: lo complementa. La web institucional del museo, en este y en otros muchos casos alrededor del mundo, es ya una plataforma asentada de acceso al contenido artístico, un medio de difusión y también de educación. Con las redes sociales, las tecnologías 2.0 han abierto nuevas vías de gestión cultural, en las que por primera vez se proporciona al espectador una línea directa para el diálogo y la participación, a través del ordenador o cualquier dispositivo móvil, dentro y fuera del recinto expositivo.

Podría parecer de cajón, pero lo cierto es que ni lejanamente todos los museos hacen uso pleno de las herramientas digitales al servicio de sus clientes. Mediamusea, proyecto dedicado al estudio analítico de estas cuestiones, calcula que en España de los más de 1.500 centros públicos y privados existentes solo un 1,6% utiliza aplicaciones móviles y un 1,3% se ha embarcado en la aventura de los QR, esos códigos de barras pixelados con los que se puede aportar información ampliada sobre, por ejemplo, una pieza expuesta. “Hay muchos museos a nivel local y provincial que ni siquiera tienen web”, explica Soledad Gómez. “Son sobre todo los grandes centros los que están empezando a trabajar”.

De estos, los templos internacionales como el MOMA o el Metropolitan, laTate o el Rijksmuseum holandés están limpiando el sendero de maleza. “Se trata de probar cosas diferentes, y de ver lo que puede salir adelante y lo que tendrá que ser descartado, siempre pensando en lo más adecuado tanto para nosotros como para nuestras audiencias”, señala Allegra Burnette, responsable de medios digitales del MOMA, que participó en Arco como ponente de las conferencias de Arco Bloggers, iniciativa pensada para revisar y definir el papel de las nuevas tecnologías en el mundo del coleccionismo y la exhibición de arte. “Y hacerlo es fundamental: la experiencia prueba que, cuanta más gente conoce el museo y las exposiciones, más quiere venir a verlos en persona”.

Siguiendo esta línea, la actual muestra del Reina Sofía La invención concreta, en torno a la abstracción geométrica latinoamericana en la colección Phelps de Cisneros, cuenta tanto con su web propia, donde es posible explorar las obras e interactuar con ellas, como con una aplicación para iPad gratuita. En el museo, además de una sala con tabletas de libre uso se ofrece una audioguía para el móvil con contenidos extra.

Frente a la voluntad no solo de compartirlo absolutamente todo, sino de crear también contenidos específicos para Internet que enarbolan el MOMA, la Tate o el Prado (aún en proceso, con 6.000 obras de las 20.000 que poseen colgadas ya en la Red, además de vídeos, voces de su enciclopedia o audioguías), se encuentra la visión del Guggenheim de Bilbao. “Nosotros hacemos campañas gancho, es decir, que no destripamos una muestra”, señala Marga Meoro, subdirectora de comunicación y marketing.

No es lo mismo comunicarse con el espectador tipo del Guggenheim que con el del Prado. De eso está convencido Javier Pantoja, jefe de servicio web de la pinacoteca madrileña, cuyo objetivo por edad se sitúa entre los 35 y los 55 años. “Se ha ido evolucionando, porque es difícil encontrar el tono”. Probar a contestar a sus usuarios de Twitter valiéndose de emoticonos les acarreó más de una queja. Y ser demasiado formales en Facebook, también. “Hay que encontrar una cercanía pero sin perder la referencia”.

Más allá de las dos clásicas redes sociales, los grandes museos han ido añadiendo otras como Google+, YouTube, Pinterest, Flickr, Instagram o Storify. Propuestas más novedosas como la de Foursquare otorgan a los gestores la capacidad de contactar directamente al usuario y proveerle información. Aunque en los países anglosajones es ya una parte más o menos integrada en el ritual de visita a los centros de arte, en España su uso no parece terminar de cuajar. Eso sí, aquí, espacios como el más modesto Ca l’Arenas Centro de Arte del Museo de Mataró (uno de esos que no cuenta con una web propia), también impulsan la innovación con propuestas como la utilización de un sistema de realidad aumentada que, a través de dispositivos móviles inteligentes, añade información multimedia a las obras de una exposición.

El futuro de este futuro de los museos pasará por incorporar nuevas herramientas, como las impresoras 3D, “que ayudan a mezclar el mundo real y el virtual”, como explica Burnette, del MOMA, una mayor implantación de las aplicaciones de geolocalización, como Foursquare, o el uso de la web semántica, que ayuda a encontrar mejor la información. Este será el siguiente paso que dé el Prado, en un terreno que ya ha tanteado el Rijksmuseum. “Hemos participado en proyectos de investigación, pero creemos que el valor añadido de esta tecnología no es suficiente por ahora para nuestra página”, apuntilla Peter Gorgels, responsable de Internet. Su modelo de trabajo, basado en los tres tipos de medios —los propios, como la página web; los externos, desde Facebook y Twitter a la Wikipedia; y los ganados, como los blogs que copian sus contenidos—, es uno de los más citados a la hora de señalar quién marca tendencia.

fuente: culturaelpais.com